Першы фактар — калі нейкі народ мае складаныя гістарычныя адносіны з суседзямі, прытым складанасці гэтыя ўспрымаюцца і эмацыйна перажываюцца на ўзроўні ўсяго грамадства. Ёсць нейкія нясплачаныя рахункі за гістарычныя крыўды, тэрытарыяльныя спрэчкі, наяўнасць у складзе суседняй дзяржавы тэрыторый, якія іншы народ — абгрунтавана ці не, не так важна — лічыць спрадвечна сваімі.
І, як дадатковы важны эмацыйны момант — наяўнасць на гэтых тэрыторыях шматлікіх кампактна расселеных суродзічаў, якія — зноў такі, рэальна ці ўяўна, — пакутуюць пад ярмом прыгнёту і дыскрымінацыі і толькі чакаюць, калі крэўныя з-за мяжы прынясуць ім вызваленне і ўз’яднанне.
Другі фактар — тое, што завецца імперскім, ці вялікадзяржаўным светапоглядам народа. Калі ёсць вялікая дзяржава, што цягам стагоддзяў адыгрывала ролю рэгіянальнага лідара, пашырала сваю тэрыторыю і палітычныя ўплывы. І грамадства з гэтым вялікадзяржаўным статусам сваёй краіны ды свайго народа настолькі зжылося, настолькі лічыць яго натуральным, што спробы дзяржаўнага кіраўніцтва любой цаной ці аднавіць, ці ўзмацніць гэты ўплыў успрымае як нешта само сабой зразумелае. Калі такія спробы робяцца, то ў іх нават непапулярнаму ўраду можа быць забяспечаная масавая падтрымка, часта насуперак здароваму сэнсу. Калі гаворка пра святое, рацыянальнасць сарамліва маўчыць.
І, нарэшце, трэці фактар, цесна звязаны з другім — месіянская ментальнасць, пашыранае ў грамадстве ўяўленне пра сваю выключную місію ў цэлым свеце, нейкую асаблівую «духоўнасць», валоданне надзвычайнымі якасцямі і ідэямі, якія мусяць пашырацца як мага далей, і тым самым ратаваць недасканалы свет ад немінучай дэградацыі і распаду.
І, як дадатковы важны эмацыйны момант — наяўнасць на гэтых тэрыторыях шматлікіх кампактна расселеных суродзічаў, якія — зноў такі, рэальна ці ўяўна, — пакутуюць пад ярмом прыгнёту і дыскрымінацыі і толькі чакаюць, калі крэўныя з-за мяжы прынясуць ім вызваленне і ўз’яднанне.
Другі фактар — тое, што завецца імперскім, ці вялікадзяржаўным светапоглядам народа. Калі ёсць вялікая дзяржава, што цягам стагоддзяў адыгрывала ролю рэгіянальнага лідара, пашырала сваю тэрыторыю і палітычныя ўплывы. І грамадства з гэтым вялікадзяржаўным статусам сваёй краіны ды свайго народа настолькі зжылося, настолькі лічыць яго натуральным, што спробы дзяржаўнага кіраўніцтва любой цаной ці аднавіць, ці ўзмацніць гэты ўплыў успрымае як нешта само сабой зразумелае. Калі такія спробы робяцца, то ў іх нават непапулярнаму ўраду можа быць забяспечаная масавая падтрымка, часта насуперак здароваму сэнсу. Калі гаворка пра святое, рацыянальнасць сарамліва маўчыць.
І, нарэшце, трэці фактар, цесна звязаны з другім — месіянская ментальнасць, пашыранае ў грамадстве ўяўленне пра сваю выключную місію ў цэлым свеце, нейкую асаблівую «духоўнасць», валоданне надзвычайнымі якасцямі і ідэямі, якія мусяць пашырацца як мага далей, і тым самым ратаваць недасканалы свет ад немінучай дэградацыі і распаду.
https://m.nashaniva.com/articles/284052/